Place Stanislas

Midden in Nancy, de voormalige hoofdstad van het hertogdom Lotharingen ligt een beroemd plein: het Place Stanislas.

Place Stanislas

Dat plein is vernoemd naar de schoonvader van de toenmalige Franse Koning: Lodewijk XV, Stanislas Leszczynski. Deze Stanislas was koning van Polen, maar was zijn eigen koninkrijk uitgezet. Hij dacht toen bij schoonzoon in Frankrijk te kunnen gaan logeren. Die had niet echt zin om zijn schoonpapa voortdurend om zich heen te hebben en “schonk” hem het Hertogdom Lotharingen. Dat overigens na de nodige politieke inspanningen, want Lotharingen was officieel nog geen deel van Frankrijk!. Zo mocht schoonpapa zich gaan bekommeren om een gebied, 300 km verwijderd van Parijs.

Maar hij heeft daar bepaald niet stil gezeten, want hij liet dit fantastische plein bouwen, destijds tegen de oude Middeleeuwse stad aan. Het belang als vestingstad van Nancy was nihil, zodat een dergelijk klassiek plein prima hier aangelegd kon worden. Het is een van de fraaiste pleinen, misschien zelfs wel ter wereld geworden. Volledig opgetrokken in Rococo bouwstijl, die in Frankrijk interessant genoeg Lodewijk XV-stijl genoemd wordt.

Oorspronkelijk was dit het Place Royale, Koninklijk plein, maar na de Franse Revolutie is het naar de opdrachtgever genoemd, Stanislas dus. Inmiddels zou het in de volksmond Place Stan heten…

Vorm en opbouw van Place Stanislas

Het plein is een rechthoek met enigszins afgeknotte hoeken, waar de omliggende straten op aan sluiten. Aan de lange zijde van het plein ligt een lang gerekt gebouw, dat tegenwoordig het hotel de Ville is, het stadhuis van de stad. Aan de beide korte zijdes zijn telkens 2 gebouwen opgetrokken in fraaie grijs-gele natuursteen. Deze gebouwen zijn op de eerste verdieping vrijwel algemeen voorzien van balkons met smeedijzeren hekwerken, waarvan de versieringen grootschalig zijn voorzien van bladgoud.

Aan de andere lange kant van het plein is een lagere avenue gebouwd die op een grote triomfboog uitkomt. Die triomfboog vormt de feitelijke afsluiting van het plein. Desalniettemin loopt het bouwkundige ensemble nog verder door, want aan de andere kant van triomfboog is een tuin aangelegd, met daaraan grenzend een reeks appartementengebouwen. Deze zijn echter wel beduidend soberder van bouwstijl dan de gebouwen die het plein omzomen.

Het plein is ontworpen door architect Emmanuel Héré, een internationaal verder onbekende man, hoewel hij in Lotharingen en voor Stanislas veel meer heeft gebouwd.

Rococo

Hoewel de Rococo, c.q. de Lodewijk XV-stijl meer een interieurstijl is, is deze op dit plein toch ook opvallend aanwezig. Niet zozeer aan de gebouwen, want daar zie je de stijl pas terug aan de gevelornamenten. De gevels zelf zijn wat sober aangekleed, zoals in de rococo gebruikelijk was.

Maar wel en vooral is de stijl zichtbaar in en aan de poorten die vanaf de omliggende straten toegang verschaffen tot het plein. Deze poorten zijn overdadig versierd, met allerlei schelp-achtige motieven zoals dat in de rococo gebruikelijk is. Het schelp-motief is zelfs de eigenlijke naamgever van de stijl: Rocaille = schelp. 

Die Rococo motieven zijn duidelijk herkenbaar vanwege de subtiele asymmetrische vormgeving, die je pas bemerkt als je er goed naar kijkt. Asymmetrische motieven zijn uiterst lastig. Onze hersenen associëren assymmetrie met lelijk, onevenwichtig. Dat is natuurlijk volstrekt ongewenst in een bouwkundige schepping, zeker als deze de overweldigende uitstraling moet hebben als op dit Place Stanislas. Bij de Rococo is het echter geweldig gelukt.

Dat is ook schitterend te zien aan de lantaarns en ander straatmeubilair op het plein. Dat daaraan veelvuldig kronen en Franse lelie-emblemen zijn toegepast spreekt voor zich. Stanislas moest natuurlijk wel zijn schoonzoon in ere houden. Hij was er nogal afhankelijk van geworden.

Gouden poorten aan het Place Stanislas

Het uitbundige verguldsel aan de poorten, waarmee het plein formeel is afgesloten, hebben de stad Nancy de bijnaam stad met de gouden poorten opgeleverd. Het zijn meesterwerken van 18e eeuwse smeedkunst. Elke op het plein uitkomende straat is voorzien van zo’n poort, in totaal 6 stuks.

De poorten aan de zijde tegenover het stadhuis zijn bovendien voorzien van fonteinen, geheel in de stijl en sfeer van het kasteel van Versailles. Het interessante van deze fonteinen is dat het lijkt alsof deze op een massieve rots zijn gemaakt, maar als je beter gaat kijken, zie je dat de basementen uit verschillende blokken zijn opgebouwd. Je wordt dus eigenlijk op het verkeerde been gezet. Een soort Trompe l’oeil-effect (gezichtsbedrog) een ander aspect dat je in de Rococo-architectuur vaak terug ziet. Zie ook mijn blog over het stadhuis van Nancy, gelegen aan dit plein.

Al met al is dit plein intussen het echte hart van Nancy gaan vormen. Het is een verrukkelijk plein, waar je bij lekker weer heerlijk kunt genieten van het (Oost-)Franse leven. De laatste keer dat ik er zelf was, was dat even minder: het goot! Maar dat bood dan weer gelegenheid om het stadhuis aan de binnenkant te bekijken. En dat heeft een andere ontdekking opgeleverd.. Lees het binnenkort!

En voor wie dit plein samen met mij wil beleven, kijk ook eens naar mijn nieuwe reisaanbod: Lotharingen